درمان اختلال یادگیری در کودکان + راهکار

اختلال یادگیری چیست؟

امروزه با توجه به گسترش روز افزون دانش روانشناسی، انتظار می‌رود که خانواده‌ها در زمینه مشکلاتی هم چون اختلالات یادگیری شناختی نسبی داشته باشند. در این نوشتار به صورت دقیق، بحث «اختلال یادگیری» را تشریح نموده و به بررسی ویژگی ها، علل و در نهایت درمان اختلال یادگیری خواهیم پرداخت:

اختلال یادگیری یکی از مشکلات شایع در کودکان بوده و عدم تشخیص به موقع و اقدام برای درمان سریع آن، می‌تواند لطمات جبران ناپذیری را به زندگی حال و آینده کودک وارد نماید. البته گفتنی است که اختلال یادگیری یک واژه کلی بوده و برای توصیف مشکلات خاصی که کودکان در زمینه پردازش اطلاعات و مهارت های یادگیری دارند به کار می‌رود.

اختلال یادگیری در املا – اختلال یادگیری چیست؟

والدین گرامی نباید این نکته را فراموش کنند که تشخیص سریع اختلال یادگیری در کودک و اقدام به موقع برای درمان، آینده ای کاملا روشن و متفاوت برای کودکشان رقم خواهد زد.

برای شروع بگذارید این سوال را مطرح کنیم که اصلا اختلال یادگیری چیست؟ به عنوان مقدمه در مورد اختلال یادگیری، بایستی این را بدانید که هر اختلالی که در آن، موفقیت تحصیلی یک شخص با توجه به هوش و سن و آموزش، بر اساس آزمون‌های خواندن و نوشتن و محاسبه، از آن چه که انتظار می رود بسیار کمتر باشد، تحت عنوان «اختلال یادگیری» یاد می‌شود.

اصطلاح اختلال یادگیری در مورد دانش آموزانی استفاده می‌شود که به صورت مداوم در امور درسی خود با شکست مواجه گردیده و در عین حال نمی توان به هیچ عنوان آن‌ها را در چارچوب سنی کودکان استثنایی جای داد. چرا که این دانش آموزان ظاهری کاملا طبیعی داشته و رشد جسمی و قد و وزنشان از نرمال بودن آنان حکایت دارد.

از طرفی هوش آن‌ها نیز کمابیش عادی بوده و به خوبی صحبت می‌کنند. آن‌ها همانند سایر کودکان بازی کرده و مثل آنان با سایرین ارتباط برقرار می‌کنند. این دانش آموزان در خانه نیز می‌توانند کارهایی که از طرف والدین به آن‌ها محول می‌شود را به خوبی انجام‌دهند. با این همه، مشکل اصلی این افراد عدم توانایی لازم برای به جریان انداختن اطلاعات به جهت بیان کردن و مخصوصا نوشتن است.

لذا این دانش آموزان در دسته ای با عنوان «دانش آموزان مبتلا به اختلال یادگیری» قرار می‌گیرند. در حقیقت اختلال این دانش آموزان در یک یا چند فرآیند روانی بوده که به درک کردن با استفاده از زبان کتبی یا شفاهی مربوط است. گفتنی است که این اختلال، می تواند خود را به شکل عدم توانایی کامل در صحبت کردن، گوش کردن، نوشتن، خواندن، هجی کردن یا انجام محاسبات ریاضی خود را نشان دهد.

صحبت های خانم دکتر معصومه قاسمی در برنامه تلویزیونی خوشبخت از شبکه قرآن که به مبحث اختلال یادگیری پرداخته اند

مشاهده ادامه صحبت‌های خانم دکتر قاسمی در ادامه مقاله.

هم چنین اصطلاح «اختلال یادگیری» شرایطی هم چون آسیب دیدگی های مغزی، معلولیت های ادراکی، خوانش پریشی، نقص جزئی در کار مغز و… را در بر می‌گیرد.

البته از یاد نبرید که برخی دیگر از دانش آموزان به علت معلولیت‌های دیداری، حرکتی یا شنیداری و هم چنین عقب ماندگی‌های ذهنی یا محرومیت‌های فرهنگی، اقتصادی و محیطی به این مشکلات یادگیری دچار می‌گردند که نمی‌توان آن‌ها را مبتلا به اختلال یادگیری به شمار آورد.

اختلال یادگیری در کودکان چه درمانی دارد؟

به علاوه ذکر این نکته ضروری است که ناتوانی یادگیری را نبایست با اصطلاحاتی همچون دیرآموزی یا خواندن جبرانی مترادف دانست. بلکه این اصطلاح، بیشتر برای کودکان و نوجوانانی به کار می رود که به شدت دچار ناتوانی های یادگیری خاصی می‌باشند. در مجموع دانش آموزان مبتلا به اختلالات یادگیری نیاز به آموزش های خاصی دارند و بایستی با تمرین‌های غیرمعمول و خاص سر‌و‌کار داشته‌باشند. کارشناسان این زمینه بایستی در صدد جبران ناتوانی‌های یادگیری بالاخص کودک به صورت آموزش انفرادی یا در غالب گروه‌های کوچک برآیند.

بنابراین در مجموع می‌توان گفت که اختلال یادگیری یک اصطلاح کلی است که شامل گروه ناهمگون از دشواری‌های یادگیری می‌شود. از جمله آن‌ها می‌توان به مشکلات اساسی در صحبت کردن، گوش دادن، نوشتن، خواندن، استدلال کردن و یا توانایی درک ریاضیات اشاره نمود. این اختلال در موارد مختلفی باعث می‌شود که موفقیت در تحصیل برای کودک عذاب آورد گشته و حتی در برخی موارد منجر به عزت نفس پایین، دلسردی، روابط ضعیف با هماسان و سرخوردگی مزمن خواهد گردید.

اختلال یادگیری ریاضی در کودکان

علائم اختلالات یادگیری چیست؟

به عنوان یک نکته ی مهم باید دانست که تشخیص اختلال یادگیری بعضا ممکن است دشوار گردد. با این حال اگر کودک شما این مشکلات را دارد، ممکن است که اختلال یادگیری داشته باشد:

• در به خاطر آوردن چیزی که به او گفته شده است، مشکل دارد.
• در فهمیدن و پیروی از دستورالعمل ها مشکل دارد.
• وسایل مورد نیاز برای تکالیف را گم کرده و یا جا می گذارد. همانند کتاب های مدرسه و …
• ضعف هماهنگی در راه رفتن، ورزش یا مهارت هایی مثل نگه داشتن یک مداد دارد.
• در درک مفهوم زمان مشکل دارد.
• در برابر انجام تکالیف یا فعالیت هایی که نیاز به نوشتن، خواندن یا استفاده از ریاضیات داشته مقاومت نموده و به صورت دائم نمی تواند تکالیف خود را بدون کمک قابل توجه تکمیل نماید.
• در بسیاری از موارد اعتراض می کند! خصومت یا واکنش های شدید هیجانی در مدرسه و یا هنگامی که در حال انجام تکالیف تحصیلی از قبیل تکالیف خانگی یا خواندن است از خود نشان می دهد.
• راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM-5) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر می گردد، برای اختلال یادگیری علائم زیر را مطرح نموده است:
• مشکل داشتن در درک معانی آنچه که خوانده می شود.
• روخوانی دشوار، کند و نادرست کلمات
• اشکالات بیان نوشتاری
• مشکلات در هجی کردن
• اشکال در استدلالات ریاضی
• اشکال در یادگیری مفاهیم و معانی اعداد و یا محاسبات

گفتنی است که حتی وجود تنها یکی از این علائم نیز می‌تواند نشانگر اختلالات باشد. به همین جهت اگر علامتی را مشاهده نمودید، در اولین فرصت می‌بایست به متخصص مراجعه فرمایید.

اختلال یادگیری ریاضی چیست؟

ادامه صحبت های خانم دکتر معصومه قاسمی در برنامه تلویزیونی خوشبخت از شبکه قرآن

اختلالات یادگیری چقدر شایع است؟

اختلال یادگیری پدیده‌ی عجیب و غریبی نیست و درصد شیوع آن چیزی بین یک تا سه درصد تخمین زده می‌گردد. با توجه به وجود آمارهای مختلف در این زمینه، تاکنون ارقام گزارش شده درباره کودکان با اختلالات ویژه در یادگیری کمتر از یک درصد نبوده است. با این تفاسیر، در صورتی که حداقل آن یعنی یک درصد را بپذیریم، در نهایت حداقل حدود 190 هزار دانش آموز با مشکلات خاص در یادگیری خواهیم داشت که نیاز به متخصصین و روانشناسان این حوزه برای آن ها احساس می گردد.

مشخصات بالینی کودکان با اختلالات خواندن:

ویژگی‌های ذیل اغلب در کودکان دارای اختلالات خواندن قابل مشاهده است:

• در خواندن شفاهی (قرائت) اشتباهات زیادی دارند.
• نارسا می خوانند(حذف یا اضافه کردن حروف و یا تحریف های لغتی).
• مشکل در تشخیص حروف چاپی دارند(ولی قادر به رونویسی کردن از روی حروف هستند).
• در دستورالعملهای پیچیده دستور ضعف دارند(در استنباط و استنتاج).
• سرعت خواندن آنها کند است.
• هجی کردن آنها بسیار ضعیف می باشد.
• ممکن است یک واژه را از وسط یا انتهای یک جمله نوشته شده و یا چاپ شده شروع کند.
• حروف را پس و پیش می خوانند.
• مفاهیم کلمات خوانده شده را اغلب فراموش می کنند.
• سرعت قرائت آنها کم و غالباً با حداقل فهم همراه است.

مشخصات بالینی کودکان با اختلالات نوشتن:

•  اشتباه نوشتن کلمات هم صدا.
•  عدم دقت در دندانه کلمات و نقطه ها
•  زیاد و کم کردن حروف در دیکته نویسی
•  نوشتن حروف بر اساس آنچه که می شنود
• جا انداختن حروف یا کلمه
•  قرینه نویسی
• وارونه نویسی
• اشتباه در هجی کردن

مشخصات بالینی کودکان با اختلالات ریاضی:

• اشکال در یادگیری شمردن معنادار
• اشکال در یادگیری تسلط به نظم اعداد اصلی و ترتیبی
• قاطی کردن علایم ریاضی (جمع، تفریق، ضرب و تقسیم)
• اشکال در تحلیل مطالب
• اشکال در تداعی علائم شنیداری و دیداری
• اشکال در درک نگهداری تعداد
• عدم انجام محاسبه با سرعت مورد انتظار
• اشکال در حافظه و توجه
• اشکال در شمارش پول و گفتن زمان

عوامل بروز اختلال یادگیری چیست؟

عوامل بروز اختلال یادگیری چیست؟

تا به امروز، علل بروز ناتوانی‌های یادگیری در هاله‌ای از ابهام قرار داشته و برخی مشکلات ما درباره بیان دقیق مفهوم ناتوانی های یادگیری نیز ریشه در عدم توانایی ما در اشاره به علل بروز این عارضه دارد. عللی که تاکنون توسط متخصصین برای این مشکل بیان شده نیز بیشتر با توجه به نگرش حرفه ای آن ها(روانشناسی، پزشکی، تعلیم و تربیتی و …) بوده است.

با این همه، تجربه ی تمامی متخصصین و کارشناسان حاکی از آن است که ناتوانی‌های یادگیری مفهومی چندرشته ای بوده و به همین جهت می توان آن را از منظرهای گوناگون بررسی نمود:

الف) عوامل آموزشی

1. تدریس ناکافی و ناصحیح به کودکان
2. عدم فراگیری معلم از مهارت‌های لازم جهت تدریس درس‌های پایه در مدارس
3. توقعات بیش از اندازه بالا یا بسیار پایین معلمان
4. برنامه‌ریزی و طرح برنامهٔ آموزشی ضعیف
5. عدم فعالیت‌های برانگیزنده
6. تدریس عملی نادرست
7. عدم آموزش مهارت‌های اجتماعی، یادگیری و حرکتی و جسمی و عدم پرداختن به یادگیری‌های زبان شفاهی
8. استفاده نادرست از روش‌ها و مداد و برنامه درسی

مشکل یادگیری زبان انگلیسی

ب) عوامل محیطی

لازم به ذکر است که عوامل محیطی گوناگونی نیز وجود دارد که می‌تواند به پیچیدگی این ناتوانی‌های یادگیری بیفزاید. برخی کارشناسان حتی این عوامل را به عنوان علل اصلی ناتوانی یادگیری می‌شناسند.

از جمله این عوامل، می توان به مواردی هم چون بهداشت، تغذیه، انگیزش ضعیف، توجه ناکافی و نیز ضعف در انجام کار به علت گرسنگی اشاره نمود. برخی کارشناسان حتی به وجود رنگ‌ها و مزه‌های مصنوعی در غذاها طبق نظر فاین گولد و اثر آن ها روی تحرک بیش از حد کودک اشاره کرد.

برخی بررسی‌ها نیز حاکی از آن هستند که مشکلات تنفسی، سرماخوردگی مزمن، آلرژی ها و … در ناتوانی یادگیری کودک موثر هستند.

هم‌چنین آسیب دیدگی مغزی، سقوط، ضربه وارد به سر و … از جمله سایر عوامل بر موثر یادگیری شناخته می‌گردند.

با این همه، لازم به ذکر است عوامل محیطی دامنه گسترده‌ای از علل را در برگرفته که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

تحریک حسی: کودک در حال رشد، نیاز به درون داد‌های حسی دارد تا درباره محیط و خود و هر دو بیاموزد. به زبان ساده تر، کودک به تجاربی نیاز دارد تا بیاموزد که چگونه باید آموخت.

تحریک زبانی: زبان، نقشی کلیدی در تفکر و یادگیری سایر مهارت ها در محیط زندگی کودک ایفا نموده و ممکن است که ناتوانی در یادگیری، ریشه در نبود مدل های درست در اوایل رشد وی داشته باشد.

رشد اجتماعی و عاطفی: تحقیقات نشان می دهد که بسیاری از کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری، حالات اضطراب و عدم اطمینان را داشته و بی اختیار و سرکش هستند. ممکن است این رفتارها، با عدوم وجود ثبات محبت و گرمی، فقدان امنیت و پذیرش در محیط مدرسه و منزل پیوند داشته باشد.

ج) عوامل روانی

حال که عوامل محیطی را بررسی نمودیم، نوبت به عوامل روانی خواهد رسید. از یاد نبرید که این امکان نیز محتمل است که کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری، در عملکردهای روانی پایه همچون حافظه، ادراک و نیز شکل درون به مفاهیم اختلال داشته باشد.

مشکل یادگیری کودکان – عوامل اختلالات یادیگری

د) عوامل فیزیولوژیکی

بسیاری از متخصصین بر این باور هستند که علل اساسی و عمده ناتوانی‌های یادگیری، آسیب دیدگی مغزی شدید یا جزئی و در مجموع صدمه وارد شده به دستگاه عصبی مرکزی می باشد.

ه) عوامل ژنتیکی

برخی مطالعات و بررسی‌ها حاکی از آن است که ناتوانی‌های یادگیری احتمالا در برخی از خانواده‌ها نسبت به سایرین بیشتر مشاهده می‌گردد. از این رو می توان عوامل ژنتیکی را یکی از عوامل موثر در ناتوانی‌های یادگیری قلمداد نمود.

و) عوامل بیوشیمیایی

باید دانست که اختلالات گوناگون متابولیکی در حکم عواملی هستند که سبب ناتوانی در یادگیری می‌گردند. از جمله این اختلالات می توان به کم کاری تیروئید، هایپوگلیسمی و … اشاره نمود.

ز) عوامل پیش از تولد، هنگام تولد و پس از آن

ح) تاخیر در رشد

برخی متخصصین همانند دهریشف بندر، لانگ فود، جانسکی و … بر این باورند که عدم ظهور علائم رشد برخی کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری، ممکن است حکایت از تاخیر رشد برخی اجزای دستگاه عصبی مرکزی داشته باشد. گفتنی است که این گونه کودکان پس از رسیدن به سن بزرگسالی موفق به غلبه بر این مشکلات می گردند.

ط) نقص جزئی در کار مغز

به نظر می رسد که هرگونه نتیجه گیری درباره حیاتی بودن آسیب دیدگی مغزی در کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری، در بهترین شرایط تنها جنبه آزمایشی و تجربه دارد.

درمان اختلال یادگیری، مشکلات یادگیری زبان انگلیسی

درمان اختلال یادگیری

همان گونه که اشاره نمودیم، درمان اختلالات یادگیری، موضوعی بسیار جدی است. اما هر مشکل و اختلال، ابتدا بایستی توسط کارشناسان و متخصصین حوزه مربوطه به درستی تشخیص داده شود. در زیر، مراحل تشخیص این اختلال را برای شما آورده ایم:

مراحل ارزیابی و تشخیص اختلال یادگیری:

مصاحبه و تکمیل شرح حال

مشاهدات بالینی : مشاهده‌گر در حین مراحل ارزیابی اطلاعاتی را از خصوصیات و ویژگی‌های رفتاری کودک به دست می آورد که او را در امر تشخیص یاری می‌دهد.

آزمون های رسمی

• الف : آزمون وکسلر
• ب : آزمونهای بینایی برای مثال: آزمون دیداری حرکتی بندر – گشتالت، آزمون ادراکی بینایی فراستیگ
• ج : آزمونهای شنوایی وپمن
• د: آزمون های پیشرفت تحصیلی در سه بعد خواندن، نوشتن و ریاضیات
• ه : آزمون رشد حرکتی لینکلن- اوزرتسکی
• و :آزمون برتری طرفی

پیامدهای عدم درمان اختلال یادگیری

پس از تشخیص، بایستی فورا در جهت درمان این مشکل اقدام نمود. چرا که در صورت عدم اقدام به موقع برای درمان، ممکن است پیامدهای جبران ناپذیری متوجه کودک شما گردد. از یاد نبرید از آنجا که این کودکان در درس‌های مدرسه با شکست مواجه می‌گردند، اغلب اعتماد به نفس آن‌ها آسیب خواهد‌دید. در نتیجه مهارت‌های اجتماعی این کودکان نیز تحت الشعاع قرار خواهدگرفت. به طور کلی از جمله پیامدهای عدم درمان اختلالات یادگیری می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تحمل کم در برابر شکست و ناکامی
• فشار عصبی زیاد
• اضطراب و نگرانی
• منزوی و گوشه گیر شدن
• بروز رفتار های پرخاشگرانه
• وابسته بودن به دیگران
• عدم انگیزه و رغبت نسبت به یادگیری

مشکلات یادگیری کلاس اولی ها، نقش خانواده و معلم‌ها

نقش خانواده و معلمین در درمان اختلال یادگیری

غالبا والدین کودکان مبتلا به ناتوانی در یادگیری، به جهت تماس فراوان و منظم با کودک، اولین افرادی هستند که به نشانه های این اختلال در کودک پی خواهند برد. توجه کنید که اگرچه این کودکان در محیط مدرسه، برخی ناتوانی‌های یادگیری را زودتر نشان می‌دهند، اما با توجه به این که در محیط منزل نیز کودک با تقاضاهای فراوانی برای انجام کارها روبه رو است، ممکن است که والدین به کندی رشد کودک در مهارت‌های زبانی، حرکتی و اجتماعی و دشواری‌های او در این زمینه توجه نمایند.

آنچه در گام بعدی پس از حضور و دقت والدین اهمیت دارد، دانش معلمین مدرسه در این مورد، علائم آن و ارجاع فوری به یک متخصص در این حوزه است.

باز هم تاکید می‌کنیم که تشخیص به موقع و زودهنگام (پیش از دبستان و یا سال اول دبستان) و شروع برنامه‌های آموزشی ویژه در میزان موفقیت درمان و نیز طور مدت درمان تاثیر بسزایی خواهد داشت.

از یاد نبرید که این اختلال نیاز به مداخلات تخصصی داشته و پیش بینی آموزش‌های جبرانی و فشار به کودک با کلاس های خصوصی و … چاره ساز نخواهد بود. در حقیقت پس از مراجعه به کارشناسان مربوطه و انجام ارزیابی‌های هجیانی، حرکتی، عاطفی و آموزش های خاص اختلال یادگیری، برنامه های آموزشی متناسب با مشکلات کودک تدوین خواهد گشت.

به علاوه با توجه به این که اکثر کودکان در زمینه‌های مختلف ورزشی، هنری و … از استعداد و توانایی بالایی برخوردارند، بایستی به عنوان مربیان و والدین دلسوز در جبران نقص آموزشی آنان با دقت و توجه بیش تر عمل نمود تا از عدم اعتماد به نفس، خستگی و بی علاقگی به درس جلوگیری گردد.

اختلال یادگیری چیست ؟ نیازهای کودک مبتلا به اختلال یادگیری

نیازها و خواسته های کودکان مبتلا به اختلالات یادگیری :

• خودداری از به کار بردن اصطلاحاتی که سبب خجالت و آسیب رساندن به آن ها می گردد. (همانند تنبل، بی دقت، بی انگیزه).
• دادن امید و حس خوش بینی درباره آینده، توانایی هایشان به منظور دستیابی به اهداف.
• دادن حس اعتماد به این کودکان.
• حمایت همه جانبه، تشویق و دفاع از آن ها در حد منطقی.
• مشخص کردن و فراهم کردن آن چه که آن‌ها برای رسیدن به موفقیت به آن نیاز دارند.
• فراهم کردن متخصصانی که در آموزش این گونه دانش آموزان دانش و تجربه کافی دارند.
• اهتمام زیاد برای مقابله و پیشگیری از مشکلات.
• داشتن انعطاف لازم برای ایجاد زمینه سازگاری کودک با دیگران
• زمانی که این کودکان با شکست مواجه می‌شوند، به آن ها یادآوری شود که آن ها استعدادها و نقاط قوت زیادی دارند و این دشواری ها دلیل بر کم هوشی آن‌ها نیست.
• کمک به آن‌ها در شکل گیری و بازسازی عزت نفس و اعتماد به نفس.
• تلاش برای پرورش و رشد نقاط قوت، علایق و استعدادهای آن‌ها.
• فراهم کردن فرصت‌هایی برای شرکت کودک در فعالیت هایی که در آن استعداد داشته و به آن علاقه دارد.
• ارتباط نزدیک میان خانه، مدرسه و درمانگر، به گونه ای که مانند یک تیم با هم همکاری داشته باشند.

درمان اختلال یادگیری در کودکان

برای درمان اختلال یادگیری در کودکان لازم است که یک مرکز تخصصی مناسب برای این کار را پیدا کنید. درمان اختلال یادگیری در کودکان باید توسط یک متخصص انجام شود. زیرا این درمان بسیار حساس است. برای درمان تضمینی اختلال یادگیری نیاز است که از همان دوران کودکی پیگیری‌های لازم را انجام دهید. تشخیص و درمان اختلال یادگیری در کودکان همانطور که گفتیم باید توسط مرکز تخصصی انجام شود. برای این درمان می‌توانید از سایت طنین سمعک و خانم دکتر معصومه قاسمی کمک بگیرید تا با خیال راحت فرآیند درمان اختلال یادگیری برای کودکان شما پیگیری شود.

دارو درمانی اختلال یادگیری

اما همانطور که مشاهده کردید برای درمان اختلال یادگیری نیاز است که از داروها نیز کمک بگیرید. داروها در درمان اختلال یادگیری، از اهیمت بسیار بالایی برخوردار هستند. برای اثر دارو درمانی در درمان انواع اختلالات یادگیری، مطالعات کمی صورت گرفته است اما در چند سال اخیر استفاده از این داروها یکی از مهمترین روش‌ها برای درمان  اختلال یادگیری بوده است به همین دلیل مشکلی در استفاده از داورها برای درمان اختلال یادگیری وجود نخواهد داشت.